[ata: foa'i]
By LALI STAFFPASEFIKA
OSOFA’I KOMIPIUTA MA INITENETI A TONGA
O se tala fiafia mai i le Ofisa o Faamaumauga a le falema’i tele i Tonga, i le toe tulaga lelei o a latou komipiuta ma initeneti, talu ona osofa’ia (hacked) e se tagata, pe a ma le tolu vaiaso talu ai.
I se fa’amaoniga mai ia Dr. ‘Ana ‘Akau’ola, le Minisita o le Soifua Maloloina, ua i’u manuia ia galuega a se vaega faapitoa, na malaga mai Ausetalia ma ua toe fo’i uma komipiuta ma initeneti a le latou minisita, i se tulaga lelei.
Ua mae’a ona toe fo’i atu i Ausetalia lea aufaigaluega faapitoa.
Ma sa galulue malosi ia le aufaigaluega a le ofisa o le soifua maloloina faapea ma le ofisa a le malo, e gafa ma tali vave atu i fa’alavelave fa’afuasei, ina ia toe puipuia fa’amaumauga mo gasegase uma.
I le taimi nei, e na’o le fa ni gasegase ua o’o atu a latou fa’amatalaga po o faamaumauga i uepesite pogisa.
I ni ripoti muamua sa tauanau mai ai e i latou sa faia lenei galuega, ia se vaegatupe e $1 miliona (tupe Amerika) e toe tatala mai ai le ‘system’ a le malo, ae peitai, sa tete’e atu iai le malo o Tonga.
FOLAFOLAGA A LE ITU TAUSI MALO A FIAME
Ua fa’alauiloa mai nei e le Afioga i le Palemia o Samoa, ia Fiame Naomi Mata’afa, ia folafolaga po o se fuafuaga a le latou itu, aua le alo atu i le palota lautele a le atunu’u, i le masina fou.
Na ta’ua e Fiame le tula’i mai o le ‘Samoa Uniting Party (SUP)’, i efuefu o le itu a le FAST (Faamoemoe i le Atua Samoa ua Tasi).
Saunoa Fiame, ua tula’i le SUP e tali i puapuaga fa’apolokiki ma fevesia’iga lotoifale.
Ua ripotia e vaega fa’asalalau lotoifale, le aofia o ni tina se to’atolu ma alii e to’a 23, - o le to’atele o minisita o iai nei, e avea ma sui tauva i le palota o loma.
O nisi ua to’esea mai lalo o le fa’amalu a le SUP, ua aofia ai afioga i Minisita ia Mauʻu Siaosi Puʻepuʻemai ma Seuula Ioane Tuāʻau. O Mau’u o lo’o tauva Tutoatasi, ae o Seuula ua malolo mai i le palota o lenei tausaga.
ATUGALU PALEMIA A FITI I A’AFIAGA O LE SAOGALEMU O LE MALO
Ua fa’aalia e le alii palemia o Fiti, le susuga ia Sitiveni Rabuka ia se a’afiaga o se taumafaiga a lana faigamalo, aua le puipuiga ma le saogalemu o le Pasefika
O se vaega lea o le saunoaga a le alii palemia, i luma o se fonotele a taitai o le Pasefika, e gafa ma puipuiga o le saogalemu lautele. Sa faapea ona fa’aalia e Rabuka le le mafai ona taunu’u o sana poloketi ua ta’ua o le ‘Vasa o le Filemu’, ona o le tulaga o iai le siosiomaga i le taimi nei.
Sa ta’ua e Rabuka, le tatau ona taga’i mamafa ia taitai o malo o le Pasefika, i le puipuiga o le saogalemu o le Pasefika.
O lea fonotele sa faapea ona auai ai taitai o le Pasefika, e soalaupuleina mataupu e pei o suiga i tala o le tau, o faigafaiva le fa’atulafonoina faapea ma fa’alavelave tetele.
FA’AALIA SU’EGA TUSI A LE MALO A NIUE IA FA’AFITAULI
Ua faapea ona faamalamalamaina e le alii suitusa lautele a Niu Sila, o John Ryan, i totonu o lana ripoti su’etusi lata mai nei, ia ni fa’afitauli tupu so’o, i totonu o le malo o Niue.
E pei ona fa’asoa atu e Ryan i vaega fa’asalalau a Niue, e ui ina iai ni suiga lelei lata mai nei, ae peitai, o lo’o feagai pea Niue ma fa’afitauli i le agava’a ma le toatele, aua le tu’ufa’atasia o ripoti i tala o le tupe, i su’ega tusi faale tausaga.
Sa tele ni faafitauli na fa’atuai ai le fa’amae’aina o lenei galuega, ae peitai, na mafai ona aoga le fesoasoani a Deloitte New Zealand, e fa’amae’aina lenei galuega taua.
Ma sa ta’ua e Ryan, le taua tele ona fa’aauau pea ona fa’amautu e Niue ia nei ripoti, ma aua ne’i toe fa’atalale.
Section: Le Lali
View the discussion thread.